Οι Φούρνοι, ξεχωριστός, μικρός, αυτόνομος κόσμος αποτελεί ιδανικό προορισμό για όσους αποζητούν στις διακοπές τους ηρεμία και γαλήνη, έτοιμη για να υποδεχτεί απαιτητικούς επισκέπτες, που ξέρουν να ξεχωρίζουν τη φυσική ομορφιά και αποζητούν μικρούς επίγειους παράδεισους για να ξεφύγουν από την καθημερινότητά τους.
Το σύμπλεγμα των Φούρνων, κατακερματισμένο σε αμέτρητους όρμους κολπίσκους και φιόρδ με τα γαλάζια νερά του, συνθέτει ένα κόσμο απόλυτα μαγικό, ιδανικό αραξοβόλι πλοίων και σκαφών. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που ήταν ορμητήριο πειρατών από τα αρχαία χρόνια.
Η περίμετρος των νησιών, που φτάνει τα 120 χλμ., μας δείχνει ότι τα μικρά αυτά σε έκταση νησιά δεν στερούνται ομορφιάς στο παραμικρό, αφού εντυπωσιακές παραλίες, πάμπολλοι μικρότεροι ή μεγαλύτεροι κολπίσκοι, γραφικοί όρμοι και φιόρδ, που αποτελούν το αραξοβόλι τοπικών καϊκιών ή επισκεπτών, και αμέτρητα αντίστοιχα ακρωτήρια σχηματίζονται στην ακτογραμμή τους, αποζημιώνοντας τον επισκέπτη με την πρώτη ματιά.

Κατά το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας τους, τα νησιά ήταν ακατοίκητα ή λημέρια πειρατών. Το λιγοστό χερσαίο αρχαιολογικό υλικό υποδηλώνει ότι στην αρχαιότητα οι Φούρνοι ίσως να κατοικήθηκαν κατά την αρχαϊκή και κλασσική εποχή, ενώ είναι βέβαιη η κατοίκηση κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή. Στη σύγχρονη εποχή η κατοίκηση τους ξεκινά μετά τα μέσα του 18ου αιώνα.
Στην αρχαία και μεσαιωνική γραμματεία διασώζονται επιγραμματικές αναφορές για τους Φούρνους, κυρίως σε έργα γεωγραφικού ενδιαφέροντος, όπου απλά επισημαίνεται η θέση των νησιών και κάποια από τις παραλλαγές του ονόματος των Φούρνων. Οι μόνες γραπτές μαρτυρίες για τη ζωή στα νησιά είναι οι λιγοστές επιγραφές που βρέθηκαν στη μικρή αρχαία ακρόπολη των Φούρνων και στα υπολείμματα ενός αρχαίου οικισμού στη θέση Καμάρι.
Από την περίοδο της ύστερης Τουρκοκρατίας (2ο μισό του 18ου αιώνα) κι έπειτα, διασώζεται προφορική παράδοση κι αρχειακό υλικό που μαρτυρεί ότι οι Φούρνοι κατοικήθηκαν εκ νέου, αρχικά από Πάτμιους και Δωδεκανήσιους, στους οποίους πολύ γρήγορα προστέθηκαν νέοι κάτοικοι από Ικαρία, Σάμο, Κυκλάδες, Μικρά Ασία, Κρήτη και ηπειρωτική Ελλάδα.
Τα πρώτα σπίτια ήταν καλύβες. Καθεμιά ήταν μακρόστενη, χτισμένη από σχιστολιθικές πέτρες και οι οροφές ήταν σκεπασμένες με δοκάρια και φίδες (είδος ξύλου του νησιού).Ο τρόπος αυτός κατασκευής ονομάζεται «δώρα». Tα σπίτια είχαν επιπλέον τζάκι, εσοχές στους τοίχους με δοχεία που έβαζαν τα προϊόντα που παρήγαγαν, ειδικά κατασκευασμένο κρεβάτι για να είναι αδιάβροχο και ήταν εξοπλισμένα με ξύλινα έπιπλα (σοφράδες και σκαμνάκια). Στην πλατεία του νησιού σώζεται από το 1885 ένα από τα πρώτα σπίτια που χτίστηκαν στους Φούρνους. Σήμερα, η χώρα έχει στενά όμορφα σοκάκια, παραδοσιακά ταβερνάκια και όμορφα μοντέρνα σπίτια, όλα όμως με επιρροές από το παρελθόν.

NATURA 2000

Το σύμπλεγμα των 16 νησιών και των νησίδων που χαρακτηρίζονται από απότομες βραχώδεις ακτές και βραχώδεις παραλίες εντάσσεται στο δίκτυο Natura 2000, λόγω της περιβαλλοντικής σημασίας των χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων της περιοχής, καθώς και των ειδών πανίδας και χλωρίδας.

Συγκεκριμένα, στο δίκτυο NATURA 2000, εντάσσονται οι παρακάτω περιοχές:

GR4120006: NISOS FOURNOI KAI NISIDES THIMAINA, ALATSONISI, THIMAINAKI, STRONGYLO, PLAKA, MAKRONISI, MIKROS KAI MEGALOS ANTHROPOFAGOS, AGIOS MINAS

GR4120004: IKARIA - FOURNOI KAI PARAKTIA ZONI

CORINE

Επίσης η περιοχή του συμπλέγματος των Φούρνων εντάσσεται επίσης και στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Corine. 

Συγκεκριμένα η περιοχή της Ικαρίας - Φούρνων περιλαμβάνεται επίσης στον κατάλογο βιοτόπων του ευρωπαϊκού προγράμματος Corine, ως παράκτια περιοχή οικολογικής σημασίας, με τον κωδικό A00010082.

ΝΗΣΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΑΛΛΟΥΣ

Επίσης οι Φούρνοι και η Θύμαινα, με Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 402/17-05-2002 Τευχος Δ) χαρακτηρίστηκαν μεταξύ μερικών ακόμα μικρών νησιών ως περιοχές που έχουν ανάγκη από ιδιαίτερη προστασία και καθορίστηκαν περιορισμοί και ειδικοί όροι δόμησης στις εκτός σχεδίου και εκτός οικισμών περιοχές αυτών.

Το σύμπλεγμα των νήσων φούρνων είναι ιδανικός προορισμός για αυτόν που αγαπά την ξεχωριστή γεύση και μπορεί να αναγνωρίζει τις ιδιαίτερες μυρωδιές τοπικών προϊόντων.
Μερικά από τα νοστιμότερα ψάρια και θαλασσινά όπως ροφοί, φαγκριά και συναγρίδες, λαβράκια, χταπόδια, μαλάκια και οστρακοειδή, αλιεύονται καθημερινά από τα πεντακάθαρα νερά του Αιγαίου, έτοιμα για να δώσουν τα ιδιαίτερα γευστικά χαρακτηριστικά τους σε αστακομακαρονάδες και κακαβιές.. Γεύματα με φρέσκο ψάρι μαγειρεμένα με μοναδικούς τρόπους από κατοίκους των νησιών, είτε απλά ψημένα στα κάρβουνα θεωρούνται πραγματικές γαστρονομικές απολαύσεις.
Προσιτή όχι όμως τόσο διαδεδομένη, η τοπική κουζίνα, περιλαμβάνει πλούτο από εκπληκτικές γεύσεις, μοναδικές μυρωδιές, γνήσια τοπικά προϊόντα, παραδοσιακές συνταγές των γυναικών των νησιών, και όλα αυτά… σερβιρισμένα στα απίστευτης λιτότητας και ιδανικής ομορφιάς ταβερνάκια και καφενεία, που αξίζει να δοκιμάζει κανείς!
Οι κάτοικοι των νησιών εκτός από το διάσημο θυμαρίσιο μέλι παράγουν εξαιρετικά τυροκομικά προϊόντα, όπως την πολύ γευστική μυζήθρα των Φούρνων και το λαδοτύρι από κατσικίσιο γάλα ενώ πολύ γνωστά είναι το «τυρί του κεριού» και το «τυρί της άρμης». Νησιά ψαράδων και μελισσουργών, οι Φούρνοι και η γειτονική Θύμαινα προσφέρουν στον επισκέπτη μια μοναδική ευκαιρία γνωριμίας με μια διαφορετική γαστρονομία, μια γαστρονομία με τοπική ταυτότητα που δημιουργήθηκε στα βάθη της ιστορίας, όντας τα νησιά αυτά στο σταυροδρόμι διαφορετικών γεύσεων, προϊόντων, απολαύσεων.